اما و اگرهای بازدارندگی تک مولفه ای/ تاثیر کیفیت دیپلماسی بر بازدارندگی امنیتی
تاریخ انتشار: ۱ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۵۶۴۷۶۸
ساسان کریمی، پژوهشگر پسا دکتری و استاد مدعو دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در یادداشتی برای جماران نوشت:
با بر سر زبانها افتادن مسأله میدان و دیپلماسی از یک سو و تلاش برای توجیه نظری آنچه موضع هر طرف در سیاست داخلی است، مسائل مختلفی از جمله قدرت، بازدارندگی و غیره بیش از آنکه از موضع دانشگاهی توضیح داده شوند، در افواه مطرح شده و این امر به طور فزاینده ای از دقت مباحث کاسته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
واقع امر این که بحث قدرت، موضوع اساسی علم سیاست و قدرت ملی به طریق اولی مساله اول علم روابط بین الملل است. اگرچه اینکه قدرت ملی چطور به وجود آمده و شاخص های آن چیست، عمده تفاوت میان مکاتب مختلف در روابط بین الملل است اما این تفاوت با آنچه در میان عموم مردم شایع شده است متفاوت است. به خصوص طرفداران غیر تخصصی مکتب رئالیسم، قدرت را منحصر به مولفه نظامی توصیف می کنند و نتیجه اینگونه تصور از قدرت ملی حتی در نسخه رئالیستی آن یکی این است که بازدارندگی را نیز به انحصار توان نظامی تقلیل می دهند.
حال آنکه حتی در نسخ کلاسیک رئالیسم مانند هانس مورگنتاو، قدرت ملی منحصر به مولفه نظامی نیست. او مشخصاً قدرت ملی را تابعی از جغرافیا، منابع طبیعی، آمادگی نظامی، جمعیت، منش ملی، روحیه ملی، کیفیت دیپلماسی و کیفیت حکومت دانسته که لااقل چهار فقره از این موارد ذاتی غیرمادی دارند. اما آنچه مکاتب مختلف را در یک کلیت از یکدیگر جدا میکند، ضریب تاثیر هریک از این مولفه های قدرت مادی یا معنایی است. هر قدر از نگاه رئالیستی به سوی ایده آلیسم می رویم، وزن تاثیر مولفه های معنایی بیشتر میشوند. در عین حال بیشتر آنچه منشا قدرت پنداشته می‌شود مورد توافق دیدگاههای مختلفند.
مسأله بازدارندگی به معنای آنچه مانع طمع رقبا یا خصم ها برای ورود به منافع ملی یک کشور می‌شود، نسبت مستقیم با قدرت ملی دارد. طبیعتاً هر قدر قدرت ملی افزونتر باشد تهاجم بالقوه ی دیگران به منافع ملی غیرعاملتر و در نتیجه کم هزینه تر است: ورود به منافع موجودیت قوی، امری پرهزینه و کم فایده و بنابراین دور از تعقل و حساب هزینه- فایده رقبا است. بنابراین بیت «رو قوی شو اگر راحت جهان طلبی/ که در نظام طبیعت ضعیف پامال است» تداعی مهم این معناست.
اما نکته مهم در بزنگاه تداعی این بیت آن است که این «قوی شدن» تابعی از تمام مولفه های قدرت ملی است و نه منحصر به عنصر نظامی و حتی اقتصادی. این بیت در معنای موسع به معنای آن است که برو و حکمرانی خوب، کیفیت دیپلماسی، توان رسانه ای، انسجام ملی، مصلحت عمومی، تکنولوژی، علم، اقتصاد، روابط خارجی و البته وجه نظامی خود را قوی کن که اگر هرچه غیر از این شود، در محیط امروز بین المللی امکان سر بلند کردن و حراست واقعی از منافع و شأن ملی ناممکن است.
نکته دیگر قابل اعتنا در بحث حاضر عنصر زمان است. یعنی به جز آنکه یک تحلیلگر، سیاستمدار، تصمیم ساز یا شهروند، قائل به کدامین نگاه و مکتب است، اینکه در کدام دوره قرار دارد و به محیط بین المللی و سیاست خارجی کشور می نگرد بر معادلات تاثیرگذار است. واقعیت این است که از پایان جنگ دوم بین الملل و در دوره جنگ سرد ضریب به تدریج عناصر معنایی رو به افزایش گذاشت.
همچنین مسأله اقتصاد از زمانی عمده شد که رقابت میان دو قطب جنگ سرد به خصوص در محور نظامی و اجتماعی تابع مولفه اقتصاد شد. همچنین پس از دوران جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با آغاز آنچه بالعموم دوران گذار در روابط بین الملل نامیده می شد مساله اقتصاد بیش از قبل سهم گرفت و موضوع رقابتهای تسلیحاتی ضریب خود را از دست داد. البته این هرگز به معنای صفر شدن این ضریب و بی تاثیر بودن عنصر نظامی در رقابت میان کشورها نیست اما آنچه واقعیت دارد اینکه برتری نظامی در حوزه وسیعی از روابط بین الملل تعیین کنندگی خود را از دست داد.
بنابراین، به نظر می‌رسد بیش از هر چیز نام «پسا قطبی» را بتوان بر نظم محیط بین المللی نهاد. قدرت ملی و به تبع آن بازدارندگی، تابعی از مجموع وزنی همه مولفه های کلاسیک نام برده به علاوه ی عناصر جدید قدرت مانند قدرت رسانه، قدرت سایبری و غیره است. گویی که این وزن ها و ضریب های جملات در دوران جدید بیش از قبل شایسته پردازش است: امروز و در دوران پساقطبی، هم ضریب تاثیر مولفه های قدرت بیش از هر زمان از مولفه های سخت و مادی فاصله گرفتهاند، جغرافیای قدرت نسبت به گذشته متفاوت شده است و همچنین کنشگران غیر دولتی، فرادولتی و غیره بیش از هر زمان به معادلات افزوده شدهاند، باید در نظر داشت که بازدارندگی به عنوان یکی از انعکاس های رقابت میان ملت ها و نیز زمینه های دیگر رقابت موضوعیت متفاوتی نسبت به گذشته پیدا کرده اند.
در نتیجه، آنچه پیرامون ضریب تاثیر مولفه های قدرت گفته شد می توان در نظر آورد که بازدارندگی واقعی امروز بیش از هر زمان دیگر از انحصار در موضوعات مادی و به خصوص نظامی خارج شده است: در جهانی که اسرائیل به عنوان یک موجودیت دارای سلاح هسته ای با حمله هفتم اکتبر حماس مواجه می‌شود که دستش از بسیاری از تکنولوژی های معمولی نظامی خالی است، ایران به واسطه ی ابعاد غیرمادی و غیرنظامی قدرت خود می تواند حتی قدرت اول نظامی جهان را از خیال اتخاذ رویکرد نظامی به طور دائمی منصرف کند و حوثی های یمن نه به خاطر برابری نظامی و امکانات اقتصاد مشابه با عربستان سعودی، بلکه به واسطه همان ابعاد معنایی قدرت، توانستند در مقابل ماشین جنگی بسیار مجهز عربستان مقاومت معنادار کنند. از این مثالهای نزدیک به دستگاه فکری طرفداران انحصار قدرت نظامی میتوان اینطور نتیجه گرفت که اتفاقاً اگر پیروزی یا عدم شکستی در این مثالها دیده می‌شود که اینطور هم است، نه به خاطر شباهت امکانات سخت نظامی و اقتصادی طرفین، بلکه اتفاقاً به علت برتری در حوزه قدرت معنایی است.
بازدارندگی به عنوان انعکاس قدرت نیز تابع همین معادلات قدرت است. آنچه بیش از هر چیز در جهان امروز بازدارندگی امنیتی تولید می کند، انسجام ملی، حکمرانی خوب، جامعه متشکل، نهادهای سازمان یافته، کیفیت دیپلماسی و از قضا اقتصادی پشتیبان تکنولوژی است. البته قدرت نظامی نه به اندازه قرن گذشته، ولی همچنان لازم و واجد نقش است، ولی باید توجه کرد که احیاناً تمرکز بر هیچ یک از ابعاد ذکر شده بازدارندگی، سیاستگذار و تصمیم ساز را دچار خطای شناختی و نگاهی تقلیلگرایانه نسبت به قدرت و بازدارندگی نکند.
در جهان امروز هیچ یک از ابعاد قدرت به تمامی جای مولفه دیگر را نمیگیرد و یک حکمرانی خوب ناچار است تمام ابعاد مورد اشاره را همزمان پایش کرده و ارتقا دهد. برخورد نامتوازن در این خصوص اتفاقاً بیش از آنکه به تقویت کشور بینجامد آن را آسیب پذیر می کند. بازدارندگی تک مولفه ای، امروز بیش از هر زمان دیگر ناممکن است.
منبع: جماران
کلیدواژه: انتخابات مجلس لیگ برتر طوفان الاقصی ایران و پاکستان سیاست خارجی ایران انتخابات مجلس لیگ برتر طوفان الاقصی کیفیت دیپلماسی بیش از هر زمان روابط بین قدرت ملی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۵۶۴۷۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آمریکا یک بسته کمک نظامی جدید ۶ میلیارد دلاری به اوکراین اختصاص داد
به گزارش قدس آنلاین، لوید آستین وزیر دفاع آمریکا روز جمعه در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که این بزرگترین بسته کمک امنیتی آمریکا تاکنون است که صرف خرید سامانه های تسلیحاتی جدید برای اوکراین خواهد شد و شامل خرید موشک های پاتریوت بیشتری خواهد بود که کی یف برای مقابله با حملات موشکی روسیه به شهرهای این کشور به آن نیاز دارد.
آستین گفت: این بسته شامل سامانه های مهم رهگیری برای سامانه های دفاع هوایی NASAMS و پاتریوت اوکراین، سامانه های ضد پهپادی بیشتر و تجهیزات پشتیبانی، مقادیر هنگفتی مهمات توپخانه، مهمات تسلیحات هوا به زمین و تجهیزات پشتیبانی و نگهداری خواهد بود.
این دومین بار در هفته گذشته است که پنتاگون کمک جدیدی را به اوکراین اختصاص می دهد. هفته گذشته کنگره بسته دیگری را به ارزش ۶۱ میلیارد دلار شامل کمک به اوکراین تصویب کرد که به امضای جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا رسید.
بسته شش میلیارد دلاری که روز جمعه اعلام شد، بر اساس طرح کمک امنیتی به اوکراین (USAI) به این کشور اختصاص خواهد یافت که شامل قراردادهایی با شرکت های آمریکایی برای ساخت تسلیحاتی است که اهداف بلندمدت امنیتی اوکراین را تامین می کنند.
حتی با وجود شتاب در امضای این قراردادها، زمان نیاز هست تا این سلاح ها بدست اوکراین برسند زیرا آنها باید از ابتدا ساخته شوند.
ارائه سامانه های دفاع هوایی بیشتر به اوکراین اولویت آمریکا بوده و محور مذاکرات ماهانه گروه تماس دفاعی اوکراین بوده که روز جمعه برگزار شد.
منبع: خبرگزاری ایرنا
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»